Efektem zawarcia umowy przelewu jest zmiana (przeniesienie) wierzytelności ze zbywcy (dotychczasowego wierzyciela) na nabywcę (nowego wierzyciela). Tranzakcja tego typu, zwana również nie z rzadka potocznie jako „sprzedaż wierzytelności” lub „sprzedaż długu”, jest w swej istocie umową rozporządzającą, podobną do umowy zmieniającej własność, czyli prawo do rzeczy (prawo rzeczowe).
Jaki związek dzieje się między przelewem (umową przelewu) a umowami, celującymi w powstanie zobowiązania do jego dokonania? Polskie prawo cywilne podąża ze względów praktycznych jako regułę dla umów zobowiązujących do wykonania przelewu, podążając za rozwiązaniami francuskiego Kodeksu Napoleona, wywołanie przez nie skutku zarówno zobowiązującego jak i rozporządzającego. Odbiciem tego jest norma z art. 510 par. 1 kodeksu cywilnego. Przedstawione tam umowy (lista jest otwarta) przenoszą wierzytelność na nabywcę (kupującego, obdarowanego itd.), o ile inaczej nie nakazują przepisy szczególne albo jeżeli inaczej nie postanowiły same strony transakcji.
Tzw. samoistna umowa przelewu jest natomiast unormowana w paragrafie drugim nadmienionego artykułu 510 kodeksu. Gdy przelew ma kształ „wykonawczy” w stosunku do wcześniej zawartej umowy (np. umowy sprzedaży wierzytelności przyszłej albo warunkowej) lub do zobowiązań rodzących się z innych zdarzeń (np. czyn niedozwolony (art. 415 k.c.), bezpodstawne wzbogacenie (art. 410 k.c.)), kodeks cywilny nadał mu charakter przyczynowy (kauzalny). Kauzalność polega na tym, że przelew jest ważny (przenosi wierzytelność) jeśli istnieje wyżej wskazane wcześniejsze zobowiązanie .
